Motorlu araçlar en basit tabirle gaz pedalına basınca ilerlese de arka planda daha karmaşık bir süreç işliyor. Motorun çalışması ve yakıtın kinetik enerjiye dönüştürülebilmesi için birçok parça uyum içinde çalışıyor. İçten yanmalı benzinli motorların kritik öneme sahip parçalarının başında da buji geliyor.
Buji ne demek diye merak ediyorsanız, her silindirde birer adet bulunan bu parça yanma odasındaki yakıt-hava karışımını ateşleme görevini yürütüyor. Bu işlem ateşleme bobininden gelen yüksek voltajlı elektrik akımının buji tırnakları arasında kıvılcım oluşturmasıyla gerçekleşiyor.
Buji Ne İşe Yarar?
Motor sistemleri hava-yakıt karışımının potansiyel enerjisini kinetik enerjiye dönüştürmek için bir dizi işlem gerçekleştiriyor. Valfler aracılığıyla silindirlere aktarılan hava-yakıt karışımının sahip olduğu potansiyel enerji, pistonların yukarı yönlü sıkıştırmasıyla daha da artırılıyor. Sıkıştırmanın zirvesinde ise yakıt küçük bir kıvılcımla ateşlenerek pistonu aşağı doğru zorlayan bir patlama yaratıyor. Yanma sonrası aşağı yönlü hareket eden pistonlar krank milinin döndürülmesini ve tekerleklerin hareket etmesini sağlıyor.
Buji ne işe yarar sorusunun cevabı da tüm bu işlemler sırasında ortaya çıkıyor. Buji pistonları aşağı yönlü harekete zorlayan ve krank milinin dönmesini sağlayan ateşleme işlemini gerçekleştiriyor. Dizel motorlu araçlarda ateşleme işlemi sıkıştırma yöntemiyle gerçekleştiği için buji bulunmuyor.
Buji Çeşitleri Nelerdir?
Bujiler tırnak sayılarına göre tek tırnak buji veya çift tırnak buji; tırnak şekline göre ise standart buji veya performans buji olarak sınıflandırılabiliyor. Ancak buji çeşitleri arasındaki temel ayrım merkez elektrotun yapısından kaynaklanıyor.
En yaygın üç buji çeşidi ise şunlar:
- Bakır buji: Standart buji olarak da bilinen bakır bujilerin iç çekirdeği bakırdan, elektrot kaplaması ise nikel alaşımından oluşuyor. Bakır yüksek sıcaklığa maruz kaldığında kolayca eriyen bir metal olduğundan bu tip bujilerde nikel kaplama kullanılıyor. Bakır buji fiyatları daha düşük olmasına rağmen daha kısa ömürlü bir kullanım sunuyor. İridyum ve platinden daha güçlü bir iletken olduğu için yüksek performanslı araçlarda da kullanılıyor.
- Platin buji: Platin nikel alaşımından çok daha sert bir metal olduğu için daha yüksek bir erime noktasına sahip. Merkez elektrotunda platin bir disk barındıran platin bujiler yüksek sıcaklığa ve korozyona karşı iyi bir direnç sağladığından bakırlara oranla iki kat daha uzun ömür sunuyor.
- İridyum buji: Elektrot uçları iridyum metalinden oluşan bu buji türü yüksek iletkenlik seviyesine sahip olmasa da diğerlerinden daha uzun ömürlü. Elektrik akımı üretmek için daha az voltaj gerektiren iridyum bujilerin en büyük dezavantajı ise yüksek maliyetli olması.
Buji Arızası Nasıl Anlaşılır?
Buji motor performansını doğrudan etkileyen bir parça olduğu için arıza durumlarında hissedilir belirtilere sebep oluyor:
- Aracınız yavaş çalışıyor veya eskisi kadar hızlı bir şekilde ivmelenmiyorsa,
- Yakıt tüketiminde gözle görülür bir artış gözlemliyorsanız,
- Gaz pedalına bastığınızda motorda tekleme hissediyorsanız,
- Motor rölantideyken pürüzlü ve titreşimli bir şekilde çalışıyorsa,
- Marşa bastığınızda motor geç çalışıyor veya hiç çalışmıyorsa otomobilinizde buji arızası meydana gelmiş olabilir.
Buji Yağlanması Nedir?
Motorda hareketli parçalar arasındaki sürtünmeyi azaltmak için motor yağı kullanılıyor. Motor yağının yanma odasına sızması istenmeyen bir durum olduğundan motorda çok sayıda conta ve segman bulunuyor. Contalardaki herhangi bir gevşeme, silindir kapak contasındaki problemler veya piston segmanlarının deforme olması yağın yanma odasına sızarak bujilere bulaşmasına sebep oluyor. Buji yağlanması olarak adlandırılan bu durum çeşitli buji arızalarına sebep oluyor. Bujiler yağlandığında düşük motor performansı, kötü yakıt ekonomisi, motor teklemesi ve egzoz borusundan mavi duman çıkması gibi problemler meydana gelebiliyor.
Buji Değişimi Nasıl Yapılır?
Otomobillerdeki çoğu parça gibi bujiler de zamanla yıpranarak yenilenmeye muhtaç hale geliyor. Bujilerin ne zaman değiştirilmesi gerektiğine dair net bir kuraldan söz etmek mümkün değil. Bujiler araç üreticisinin belirlediği aralıklarla yetkili servisler tarafından değiştirilmelidir.
Peki herhangi bir arıza durumunda buji değişimi nasıl yapılıyor?
- İlk olarak motor kapağının altındaki ateşleme bobinlerinin ve buji kablosunun sökülmesi gerekiyor. Bağlantı noktalarının ve kabloların nerede olduğuna ilişkin talimatlar için aracınızın kullanım kılavuzuna bakabilirsiniz.
- Bobinleri ve kabloları söktükten sonra buji anahtarı yardımıyla tüm bujileri sırayla yerinden çıkarmalısınız.
- Yeni bujileri buji anahtarına takarak yuvaya yerleştirmeli ve iyice sıkmalısınız.
- Eğer tork anahtarına sahip değilseniz, bujiyi sökerken ne kadar kuvvet uyguladıysanız yenilerini takarken de aynı oranda kuvvet uygulamaya dikkat etmelisiniz.
- Son aşamada ateşleme bobinlerini ve kablo soketini yuvalarına taktıktan sonra motorun üstündeki koruyucu kapağı tekrar yerleştirmelisiniz.
