Aks Nedir? Neden Kırılır, Nasıl Tamir Edilir?

Bir otomobilin ilerlemesi en basit şekilde motorda üretilen gücün tekerleklere iletilmesiyle gerçekleşiyor. Gücün tekerleklere iletimi sırasında ise bir dizi sistem görev alıyor. Arkadan itişli bir araçta motorun ürettiği güç şanzımana, şanzımanda üretilen tork ise kardan miline iletiliyor. Elde edilen tork daha sonra diferansiyel sistemi aracılığıyla akslara, oradan da tekerleklere aktarılıyor.

Özetle motorlu araçlar için hayati öneme sahip olan ve diferansiyelden aldığı enerjiyi tekerleklere ileterek dönme hareketini sağlayan parçalara aks deniyor. Dingil olarak da bilinen bu bileşen, harekete sunduğu katkının yanında aracın yükünü de üstleniyor. Bu sebeple dirençli bir yapıda olması beklendiğinden çelikten üretiliyor.

Binek otomobillerde genellikle arka ve ön olmak üzere iki aks bulunuyor. Esasında çubuk şeklinde olan dingillerin her biri iki aks milinden oluşuyor. Aks millerinin bir ucu tekerleklere bağlıyken diğer uçları çok sayıda dişlinin bulunduğu diferansiyel sisteminde buluşuyor. Aks kafası, aks keçesi, aks rulmanı başta olmak üzere birçok parçadan oluşuyor.

Aks Kırılması Neden Olur?

Aks kafası ve aks keçesi en yaygın dingil arızalarının görüldüğü parçaların başında geliyor. Ancak bazı koşullar altında parça arızasının ötesinde bu çelik yapıda kırılma da görülebiliyor.

İşte aks kırılmasının en yaygın sebepleri:

• Metal arızası: Dingil, üretim sırasında meydana gelen metal arızaları nedeniyle kırılabiliyor. Fabrika üretimi esnasında uygun olmayan bir ısıl işlem aksın stres altında kırılabilen bir yapıyla üretilmesine neden oluyor.
• Kötü tasarım: Bir aks mili öngörülebilir bir arızaya sebep açacak şekilde zayıf tasarıma sahip olabilir. Örneğin bazı aks milleri motor ve şanzıman hareketlerini iletebilmek için eşit uzunluğa sahip olmayabiliyor. Keskin dönüş açılarına daha duyarlı olsalar da kısa şaftların kırılma ihtimalinin yüksek olduğunu söylemek gerekiyor.
• Sürüş tekniği: Engebeli ve taşlık yollarda sürüş yapılması aks kırılmasına yol açabiliyor. Buna bağlı olarak mil ve mafsalların gerilmesi veya aşınması da söz konusu olabilir. Ayrıca darbelerin yanı sıra araca gereğinden fazla yük bindirilmesi akslar üzerinde stres oluşturabilir.

Aks Tamiri Nasıl Yapılır?

Aks tamirine geçmeden önce arızaların nasıl tespit edileceğini bilmekte fayda var. Kaba vites değişimleri, aracın altından sızan gres yağları ve direksiyondan gelen sert titreşimler arızalı bir aksın habercisi olabiliyor. Herhangi bir parçası arızalanmış olan aks ile sürüşe devam etmek tamamen kırılma meydana getirebiliyorr.

Arızalı bir aksın ve ona bağlı bileşenlerin onarım işlemleri problemin ne olduğuna göre değişiklik gösteriyor. Tamirin ilk aşamasında sorunun tespiti ve hasarın boyutu belirleniyor. Hasarlı dingile bağlı tekerlekler çıkarıldıktan sonra arızalı parçalar yenileriyle değiştiriliyor. Tüm bağlantı elemanları ve tekerlekler üretici spesifikasyonlarına göre torklanıyor.

Tamirin son aşamasında ise lastik basınçları kontrol edilerek test sürüşü gerçekleştiriliyor.

Aks Çeşitleri Nelerdir?

Araba aks çeşitleri arka ve ön olmak üzere ikiye ayrılıyor:

• Arka aks: Arkadan itişli araçlarda gücü tahrik tekerleklerine aktarma görevine sahip. Diferansiyelde buluşan iki aks milinden oluşuyor. Milin bir ucu diferansiyeldeki aks dişlisine, diğer ucu ise tahrik tekerleklerine bağlı oluyor. Bu tip akslara hareketli aks deniyor. Önden çekişli araçlarda ise arka kısımda sabit akslar kullanılıyor. Modern binek araçlardaki arka aksların neredeyse tümü tekerleklerle birlikte döndüğü için hareketli aks olarak da biliniyor. Yarım serbest, tam serbest yüzücü ve üç çeyrek serbest aks olmak üzere kendi içinde üç çeşidi bulunuyor.
• Ön aks: Araçların ön bölümünde bulunan akslar, engebeli yollardan gelen şokların emilmesinde ve direksiyonun döndürülmesinde görev alıyor. Mümkün olduğunca sağlam olması gereken ön akslar karbon veya nikel çeliğinden üretiliyor. Hareketli ve sabit olmak üzere iki türü bulunuyor.