Rulman göreceli hareket halinde olan iki parça arasındaki metal-metal temasını önlemeye yarayan makine elemanı olarak tanımlanıyor. Evde kullanılan mobilyalardan otomobillere kadar geniş bir kullanım alanına sahip bu parça; sürtünmeyi, ısı oluşumunu ve parçaların aşınmasını önlüyor.
Standart bir rulman iç halka, dış halka, yuvarlanma elemanı ve yatak bileşenlerinden oluşuyor. Hareketin sağlanmasında hassas bir role sahip olduğundan kullanım alanına uygun ölçülerde tercih edilmesi gerekiyor. Rulman ölçüleri iç çap, dış çap ve yüksekliğin milimetre cinsinden hesaplanmasıyla elde ediliyor.
Rulman Çeşitleri Nelerdir?
Rulman küçük bir süpermarket arabasından devasa elektrik santrallerine kadar birçok makinede yer alıyor. Statik veya dinamik yükleme altında farklı hareket türlerini destekleyen çeşitli formları bulunuyor.
Bilyalı Rulman
Bilyalı rulman en çok kullanılan rulman çeşitleri arasında yer alıyor. Halka şeklindeki iki metal parça arasında sıkışıp kalmış bir sıra bilyeden oluşuyor.
Bilyalı rulmanlar yuvarlanma sırasında sürtünmeyi en aza indirme kabiliyetine sahip olsa da yük taşıma kapasitesi belirli bir sınırı geçemiyor. Bu durum yuvarlanma elemanları olan bilyeler ile halkalar arasındaki temas alanının dar olmasından kaynaklanıyor. Aynı zamanda salınımlı ve dönel hareketleri kontrol etmek için de kullanılıyor. Örneğin şaftın serbest döndüğü ancak motor muhafazasının olmadığı elektrik motorlarında şaftı muhafazaya bağlamak için bilyalı rulmanlar görev alıyor.
Bu makine elemanı tercih edilirken bazı dezavantajlarının dikkate alınması gerekiyor. Ani yük durumlarında kırılabilir olması, gürültü çıkarması ve büyük ağırlıklara direnç gösterememesi bilyalı rulmanın dezavantajları arasında yer alıyor.
Bilyalı rulmanların avantajlarını ise şu şekilde sıralamak mümkün:
- Yüksek aşınma direnci,
- Yağlama ihtiyacının az olması,
- Düşük sürtünme sebebiyle daha az enerji kaybı,
- Kolayca değiştirilebilir olması.
Yataklı Rulman
İşlenmiş montaj yüzeyine ve yuvalara sahip bir yataklı rulman genellikle şaftları desteklemek için mekanik güç aktarım sistemlerinde kullanılıyor.
Bilyalı, silindirik veya konik makaralı gibi farklı yatak tiplerine sahip olabiliyor. Çok yönlü özelliğiyle öne çıkan yataklı rulmanlar farklı alanlarda kullanılabiliyor.
Yataklı rulmanın başlıca kullanım alanları:
- Motor ve pompaları bağlayan kayış tahrikleri,
- Motor ve dişli kutularını bağlayan uzun şaftlar,
- Haddehaneler,
- Havalandırma sistemleri,
- Konveyör bant silindiri,
- Kağıt makineleri.
Lineer Rulman
Lineer rulmanlar düz veya kavisli hareket sistemlerinde sürtünmeyi azaltmaya yarıyor. Hareketin rotatif olduğu radyal rulmanlardan ayrılan lineer rulman sürgülü yapılarda, 3D yazıcılarda ve sürtünmeyi azaltarak doğrusal hareketin gerekli olduğu çeşitli otomasyon sistemlerinde kullanılıyor.
Doğrusal bir eksen üzerinde önemli miktarda ağırlıkları kaldırabilen bu makine elemanının tasarımında genellikle kızaklı raylar kullanılıyor. Lineer yatak kızakları çeşitli hızlar, yükler ve alan gereksinimleri altında doğru, kararlı ve pürüzsüz bir hareket sağlayabiliyor.
Rulman Yatağı Nedir?
Rulman yatağı içinde yer aldığı mekanizmanın en önemli parçaları arasında yer alıyor. Hareket etmek üzere tasarlanmış hemen her makinede bulunan bu yataklar sürtünmeden kaynaklanan gerilimi azaltırken dönme hareketine de yardımcı oluyor. Bilye gibi yuvarlanma elemanları bu parçanın içinde hareket ediyor.
Tekerlek Rulmanı Nedir?
Tekerleği ve aksı birbirine bağlayan tekerlek rulmanı bu düzeneğin en kritik bileşenlerinden biri. Genellikle bilyalı veya konik elemanlardan oluşan tekerlek rulmanı; yerçekimi, hızlanma, frenleme veya dönüş kuvvetlerinin neden olduğu radyal ve eksenel yüklerin sürdürülmesini sağlıyor. Bu sebeple otomobillerde sürüş güvenliğini doğrudan etkileyen bir öneme sahip.
Bu parçanın arızalanması durumunda mutlaka değiştirilmesi gerekiyor. Tekerlek rulmanı arızasını anlamanın yolları ise şu şekilde sıralanabilir:
- Hızlanma veya dönüş sırasında artan uğultu sesi,
- Araç hareket halindeyken sürekli devam eden yüksek gıcırdama sesi,
- Direksiyon simidinde gevşeklik ve aşırı oynama,
- Hızlanma ve dönüş esnasında direksiyon titremesi.
