Araç Güç Aktarma Organları Nelerdir?

Aracın hareket kuvveti kazanmasının yolu, güç aktarma organları sayesinde mümkündür. Farklı işlevleri yerine getiren bu organlar, insan vücudu gibi bir aracın çalışmasının ana kaynağı olan organ görevini yerine getirirler. Peki güç aktarma organları nelerdir ve ne işe yararlar?

Araç Güç Aktarma Organı Nedir?

Araçlarda gücün kaynağı olan motor, yakıt ya da elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürür. Motor gücünü tekerleklere aktararak aracın hareket etmesini sağlayan elemanlar ise güç aktarma organı olarak bilinmektedir. Güç aktarma organları, aracın kontrol edilmesini sağlar ve motordan tekerleklere tork iletimi tamamlanır. Ayrıca aktarma organları aracılığıyla güç-hareket dönüşümünü sağlayan parçalar aracın sürüş performansını yönetir. Böylece her bir araç güç aktarma organı, motordan üretilen hareket kuvvetinin katlayarak tekerleklere iletir. Araç güç aktarma organları genel olarak 6’a ayrılmaktadır:

1. Debriyaj
2. Şanzıman
3. Şaft
4. Diferansiyel
5. Akslar
6. Tekerlekler

Aktarma organlarındaki kayıp güç ise motorun ürettiği gücün tekerleklere ulaşamaması sonucunda oluşur. Kayıp güç sorunu sürtünme ve dönme direncinin oluşmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Aracın sürüş performansını önemli ölçüde etkileyen bu sorunun önüne geçmek için aktarma organlarının sürtünmesini engelleyecek şekilde mekanik tasarımlarını gerçekleştirmek gerekir. Peki güç aktarma organlarının görevi nedir?

Debriyaj (Kavrama)

Araç kullanıcısının isteğine göre motordan gelen gücü, şanzımana aktaran organ debriyajdır. Bu güç aktarma organı, motordaki gücü şanzımana iletir ve aynı zamanda keser. Vites değiştirme işlevine sahip debriyaj, ayağın sürekli debriyaj pedalında olması durumunda aşınmaya uğrar. Araç hareket hâlindeyken debriyaj pedalına sürekli yarım ya da tam basmak, debriyaj balatasının aşınmasına sebep olmaktadır. Debriyajın aşınması, aracın daha fazla yakıt yakmasının da bir nedeni olarak görülür. Genel olarak debriyaj; aracın kalkmasını, motor çalışırken vites değiştirmeyi ve motordaki gücü şanzımana iletmeye veya kesmeye yarar.

Şanzıman (Vites Kutusu)

Aracın kalkışını sağlayan vites kutusu, ileri-geri hareket hızı kazandırır. Araç dururken motorun çalışmasını destekleyerek yol ve trafik durumuna göre araca en uygun hızı verir. Şanzımanın çalışma prensibi, motordaki dönme kuvvetini vitese uygun şekilde katlayarak tekerleklere iletmekle kendini gösterir.

Şaft (Kardan Mili)

Motorun ürettiği gücü tekerliklere ileten şaft, şanzımanı diferansiyele bağlar. Tek ve çift parçalı şaftlar, araç seyir halindeyken sarsıntıları engellemek amacıyla motor devrine eşit şekilde şanzımandan diferansiyele dönme hareketi sağlar. Tek parçalı şaftlar, ağır yüklü iş makinesi, tır ve kamyonlarında kullanılmaktadır. Çok parçalı şaftlar da binek araçlarında tercih edilmektedir. Genel olarak kardan mili olarak da anılan şaft, seyir halindeyken araç titremelerinin önüne geçerek araç güvenliğini ve hareket kabiliyetini güçlendirir.

Aks Milleri

Diferansiyelden aldığı hareketi tekerleklere ileten akslar, ön ve arka akslardan meydana gelmektedir. Aracın tüm yükünü üstlenen akslar, aracın kontrollü şekilde çalışmasını destekler. Aksın kırılması durumunda da aracın kontrolden çıkması ve bir anda durması mümkündür. Sürüş deneyiminin en iyi şekilde devam etmesi adına aks arızalarının ciddiye alınması gerekir.

Diferansiyel

Aracın dönme hareketinde kullanılan diferansiyel, iç ve dış tekerleklerin dönme hızını dengeler. Dönüşler esnasında iç tekerleklerin dıştakilere göre daha az mesafe kat etmesi nedeniyle oluşabilen farklı hızları dengelemekle görevlidir. Şaftan aldığı hareketi 90 dereceye çevirir ve akslara iletir. Diferansiyel arızaları durumunda ise uğultulu bir ses yükselir ve diferansiyel ötmesi denir. Yine bu tür arızalarda da yetkili servislerden bilgi ve destek almak gerekecektir.

Tekerlekler ve Lastikler

Aracın yükünü taşıyan tekerlekler, araca akstan bağlanan metal parçalardır. Aracın yol ile temas etmesini sağlayan bu ekipman, direksiyon ile verilen yönü takip eder. Motordaki gücü ileri-geri hareket olarak yansıtmak ile görevlidir. Ayrıca ıslak veya kuru zeminlerde aracın güvenli biçimde durmasını da sağlar. Lastikler ise janta tutturulmuş içi hava dolu yuvarlak kaplamalardır. Lastiklerin ebatları üzerinde yazılı şekilde bulunur.

Güç Aktarma Organları Nasıl Çalışır?

Motor çalıştırılmadan önce doğru sürüş pozisyonunda olmak önemlidir. Öncelikle koltuk ve ayna ayarlarının yapılması gerekir. Özellikle ayna ayarlarını kontrol etmeniz trafiği 360 derece görmenizi kolaylaştırır. Motorun çalışmasından önce el frenini de çekmek, vitesi boşa almak ve debriyaja basarak kontak açılması tamamlanmalıdır. Aracın çalıştırılmasının ana kaynağı olan her bir aktarma organı, motor gücünü bir başka organa aktararak aracın sürüş performansını etkiler. Sırasıyla güç aktarma organları aracılığıyla bir araç nasıl çalışır sorusunun cevabı şöyledir:

• Motor yakıtı ateşleyerek dönme hareketi üretir, bu hareket krank miline aktarılır.
• Motor dönme hareketi şanzımana iletir ve şanzıman motor dönme hareketini tekerleklere iletir.
• Manuel araçlarda bulunan debriyaj, motor ve şanzımanı birbirinden ayırarak vitesin değiştirilmesini sağlar.
• Şanzıman çıkışındaki dönme hareketi şaftlar aracılığıyla ön ve arka tekerleklere aktarır.
• Tekerleklerin farklı dönme hızlarını dengelemek amacıyla diferansiyel devreye girerek iç ve dış tekerleklerin farklı dönme hızını bir dengede ayarlar.
• Güç aktarma organları aracılığıyla taşınan motorun dönme hareketi tekerleklere ulaşarak aracın ilerlemesi sağlanır.

Toyota Türkiye olarak güç aktarma organları ne işe yarar sorusundan hareketle aracın çalıştırılmasını ele aldık. Araç mekaniği ve otomobil dünyasındaki son gelişmeler ile ilgili tüm bilgileri blog sayfamızdan takip edebilirsiniz.