Sürücüler otomobiller hakkında eskisinden daha çok bilgi sahibi. Bu, bazen en iyi fiyat performans aracını bulabilmek kimi zaman da karşılaşılan arızaları anlayabilmek için önemli bir gereklilik. Ancak otomobillerin görünür parçaları kadar görünmeyen parçaları da önemli. Aktarma organları arasında hayati bir öneme sahip olan diferansiyel de bu parçalardan biri.
Ön ve arka aks düzeneğinin bir parçası olan diferansiyel, otomobillerin dönüşlerini kusursuz bir şekilde tamamlayabilmesi için önemli bir rol üstleniyor. Temelde, dönüş anında tekerleklerin farklı hızlarda dönmesine olanak tanıyor. Buna neden gerek duyulduğunu merak ediyorsanız cevabı oldukça basit. Viraj dönüşü yapan bir otomobilde iç ve dış tekerlekler farklı dönme açılarına sahip oluyor. Farklı açılara sahip bu tekerleklerin aracı yoldan çıkarmadan uyum içinde ilerleyebilmeleri için farklı hızlarda dönmesi gerekiyor. Başka bir deyişle dışta kalan tekerlek dönüş anında daha fazla yol alacağı için daha hızlı dönmesi gerekiyor. Diferansiyel ne işe yarar diye düşünüyorsanız, dönüş anında tekerleklerin farklı hızlarda dönmesini sağlayan bir aparat olarak düşünebilirsiniz.
Diferansiyel tipleri nelerdir?
Diferansiyel, tarihi milattan öncelere kadar dayanan bir teknoloji. Tabii o zamanlar otomobiller için olmasa da savaş arabaları, vagonlar veya el arabaları gibi dört tekerlekli araçların viraj alırken yaşadığı problemleri çözmek için basit bir diferansiyel kullanılıyordu. Modern otomobillerde ise çok çeşitli gelişmiş diferansiyel tipleri bulunuyor.
Açık Diferansiyel
Otomobillerdeki en yaygın diferansiyel çeşidi olan açık diferansiyelde motorda üretilen tork tekerleklere eşit şekilde iletiliyor. Tekerleklerin eşit çekiş kuvvetlerine sahip olması aynı hızlarda döneceği anlamına gelmiyor. Açık diferansiyel tekerlek dönüş hızlarında farklılıklara izin verebiliyor. Böylece kuru bir yolda, dış tekerleğin iç tekerlekten daha hızlı dönmesini sağlayarak aracın virajı sağlıklı bir şekilde almasına olanak tanıyor. Ancak yol tutuşunun azaldığı kaygan zeminlerde açık diferansiyel etkili bir performans sunamıyor.
Kilitli Diferansiyel
Açık diferansiyel gibi sistemler kuru ve yol tutuşunun yüksek olduğu zeminlerde görevini kusursuz bir şekilde yerine getirebiliyor. Ancak çekiş gücünün kaybedildiği saplanma durumlarında etkin bir performans gösteremiyor. Bu gibi durumlara çözüm olarak bazı araçlarda kilitli diferansiyel kullanılıyor. Kilitli diferansiyel motordaki gücü tekerleklere eşit şekilde dağıttığı gibi tekerleklerin dönüş hızlarını da eşit olarak ayarlıyor. Bu, aracın balçığa veya kara saplandığı durumlarda patinaj yapmasını önleyerek çekişin tekrar kazanılmasını sağlıyor. Kilitli diferansiyeller genellikle pikaplarda ve bazı arazi araçlarında kullanılıyor. Ancak kilitli diferansiyellerde tekerlek dönüş hızları eşit olduğu için virajlar rahatça dönülemediği gibi savrulma veya yol tutuşu kaybı da yaşanabiliyor.
Sınırlı Kaymalı Diferansiyel
Sınırlı kaymalı diferansiyeller açık ve kilitli diferansiyellerin faydalarını bir arada bulunduran, karmaşık bir sisteme sahip. Bu türden diferansiyeller, tekerlekler arasındaki dönüş hızı farkı belirli bir limit aştığında devreye girerek dönüş hızlarını eşitliyor. Bu, özellikle çekiş kaybının yaşandığı durumlarda yol tutuşunun tekrar kazanılmasını sağlıyor.
Elektrikli Sınırlı Kaymalı Diferansiyel
Mekanik sınırlı kaymalı diferansiyelin daha gelişmiş bir modeli olan bu sistem, yeni model araçların birçoğunda kullanılıyor. Bu diferansiyel çeşidinde kontrolü mekanik bir aksam yerine elektronik bir sistem sağlıyor. Örneğin bir tekerleği çamura saplanmış normal diferansiyelli bir otomobilde tekerleklerin eşit hızlarda döndüğünü farz edelim. Böyle bir durumda patinaj çeken tekerlekteki dönüş kuvveti boşa harcanıyor. Elektrikli sınırlı kaymalı diferansiyel ise bunu algılayarak patinaj çeken tekerlekteki gücü diğer tekerleğe aktararak yol tutuşunun tekrar kazanılmasını sağlıyor.
Diferansiyel bakımı nasıl yapılır?
Sürücüler tarafından genellikle gözden kaçırılan ve servis bakımlarında fark edilen diferansiyel bakımı önemle yaklaşılması gereken bir konu. Dişli ve çarkların hareketiyle çalışan diferansiyellerin bakımıyla ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli nokta yeteri kadar yağlanıp yağlanmadığı ile ilgili. Diferansiyeldeki yağlar işlevini kaybettiğinde dişlilerin sürtünerek hasar görmesine neden olabiliyor. Bu sebeple bu yağın periyodik bir şekilde değiştirilmesi gerekiyor. Yağ değişim periyodu kullanıma bağlı olarak değişse de diferansiyellerin genellikle 5 bin kilometrede bir bakıma girmesi gerekiyor.
