Otomobilde tüm elektrik parçalarının çalışmasını sağlayan alternatör, şarj dinamosu veya jeneratör olarak da bilinir. Aracın elektriğe ihtiyacı olan donanımlarını besleyerek işlevlerini yerine getirir. Peki geniş tanımıyla araçlarda alternatör nedir, alternatörün çalışma mekanizması nasıl işler? Toyota Türkiye olarak alternatör parçasına dair merak edilenleri cevapladık.
Alternatör Nedir?
Alternatör kısaca, içten yanmalı motorun ürettiği mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren bir parçadır. Otomobillerde elektronik tüm bileşenleri çalıştıran mekanizma, alternatör sayesinde aktif hâle gelir. Alternatör, motor çalıştıktan sonra elektrik üreterek akünün de marş motoruna güç aktarmasını sağlar.
Araçlarda alternatör, bir jeneratöre de benzetilebilir. Motordan aldığı mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirerek elektriğe ihtiyacı olan tüm parçalara gerekli akışı sunar. V kayışı olarak da bilinen alternatör kayışı ise motordaki krank milinin kasnağından aldığı hareketi alternatöre, kompresör ve su pompasına iletir. Kauçuk malzemeden yapılan alternatör kayışı, farklı uzunluk ve genişliktedir. Her aracın motor sistemine ve gereksinimlerine göre üretilir.
Genel olarak alternatör farklı tasarım ve görevlere göre çeşitli alanlarda kullanılır. Alternatör farklı çeşitleri de mevcuttur. Otomobil alternatörleri dışında denizcilik, havacılık ve rekreasyonel araçlarda kullanılan alternatör çeşitleri vardır. Buraya kadar araçlarda alternatör nedir,alternatör çeşitleri nelerdir sorusuna yanıt verdik. Şimdi de alternatörün ne işe yaradığından bahsedelim.
Alternatör Ne İşe Yarar?
Bir diğer adıyla şarj dinamosu, aracın çalışması için gerekli olan elektrik enerjisini üretir. Başta akü olmak üzere diğer parçalara da elektrik ileterek sürekli enerji kaynağı sunar. Ayrıca araç alternatörü,
Genel olarak alternatörün işlevlerini şöyle sıralamak mümkündür:
- Akünün düzenli şarj edilmesini sağlar,
- Elektriğe ihtiyacı olan gösterge panel ışıkları, farlar ve radyonun güvenli şekilde çalışmasını destekleyerek gece sürüşlerinde kolaylık sunar,
- Motorun dönme hareketini kullanarak enerji akışını sağlar,
- Aküyü şarj ederken ve diğer parçalara elektrik iletirken enerjinin de verimli şekilde kullanılmasını destekler.
Görüldüğü üzere alternatörün görevi, şarj dinamosu işlevini yerine getirerek aküye ve diğer parçalara elektrik desteği vermektir. Akünün görevi ve çalışma prensibi hakkında detaylı bilgiler için de Akü Nedir, Akü Ömrü Ne Kadardır adlı yazımıza göz atabilirsiniz. Şimdi de araçlarda alternatörün çalışma prensibine ve hangi çalışma ilkelerine dayandığına bir göz atalım.
Alternatör Nasıl Çalışır?
Alternatör çalışma prensibi, elektromanyetik indüksiyon ilkesine ve Lenz yasasına dayanır. Buna göre alternatörün temel bileşenlerden olan rotor, dönen manyetik alanı oluşturarak elektrik akımını indükler. Böylece rotor aracılığıyla sargılardaki elektrik akımı mantetik bir alan oluşturur.
Lenz yasasına göre de manyetik alandaki bir iletken belli bir hız neticesinde hareket ederse iletkenin uçları arasında bir gerilim oluşur. Alternatörün çalışmasında indüklenen elektrik akımını, manyetik alan değişimine karşı çıkacak şekilde yönlendirir. Ayrıca lenz yasasına göre elektrik alanındaki iletken gerilim yaratabilir. Bu iletken de alternatör armatürü olarak görev alır. Stator içinde hareket eden bir parça olan armatür, motor tarafından sağlanan hareketi döndürür ve mekanik enerji de elektrik enerjisine dönüşür. Genel olarak alternatörün çalışmasına etki eden parça ve bileşenler şu şekildedir:
- Rotor
- Stator
- V Kayışı
- Doğrultucu Diyotlar
- Voltaj Regülatörü
Alternatör; manyetik alan değişimi ve akımın yönü bakımından farklı işlevleri yerine getiren bileşenleri içerir. Her bir bileşen elektrik gereksinimlerini uygun şekilde ilgili parçaya iletir. Alternatör tüm işlevleriyle birlikte arızalabilen bir yapıya da sahiptir. Peki alternatör arızaları ve bakımı nasıldır?
Alternatör Arızası Nasıl Tespit Edilir?
Alternatör arızaları, gösterge paneline akü işaretinin yansımasıyla tespit edilir. Akü ışığı, alternatörün voltajını bildirerek arızalara karşı önlem almayı sağlar. Akü ışığı yanıyorsa alternatör çıkışındaki voltaj düzeyi aşınmış demektir.
Bir alternatör genel olarak 13-14 volt aralığında çalışır. Araçta, elektrik ihtiyacı olan donanımlara elektrik gücü sağlanacağı için alternatör de daha fazla güç uygulamak adına voltaj üretir. Kimi zamanlarda da voltaj yeteri kadar elektrik gücü aktaramadığı için alternatör arızası meydana gelir. Alternatör arıza belirtileri ise şu şekildedir:
- Devir göstergelerinin bir anda durması,
- Akünün bitmesi,
- Motordan hırıltı seslerinin gelmesi,
- Yanık tel veya kauçuk kokusunun gelmesi,
- Farların az yanması.
Yukarıdaki alternatör arıza belirtileri tespit edildikten sonra yetkili bir oto servise danışmakta fayda vardır. Arıza yalnızca alternatörden kaynaklı olmayacağı için akünün de kontrolden geçmesi gerekir. Eğer arıza direkt alternatör kaynaklıysa araç bir süre sonra stop etmeye başlar. Yolda kalmamak ve araç performansını verimli şekilde devam ettirmek için alternatör arızasına çözüm üretmek gerekir. Bu doğrultuda arıza ciddi bir boyutta ise alternatör değişimine başvurulur. Alternatör ve elektrik sisteminin verimli şekilde çalışması adına araç kontrol ve bakımında alternatör aşamasını atlamamak lazımdır. Alternatör arıza belirtileri sonrasında aracı alternatör bakımına götürerek motorun verimli çalışmasını destekleyebilirsiniz.
Toyota Türkiye olarak alternatör nedir ne işe yarar sorusu eşliğinde alternatör görevine değindik. Otomobil dünyasına dair rehber içerikler ve güncel gelişmeler için Toyota Blog sayfasına göz atabilirsiniz.
