Günümüzün bilgisayarlı motor kontrol sistemleri, motor performansını, emisyonları ve diğer önemli işlevleri düzenlemek için çeşitli sensörlerden gelen verilerden yararlanıyor. Doğru bilgi sağlaması beklenen sensörler düzgün çalışmadığında ise sürüş problemleri, artan yakıt tüketimi ve emisyon hataları gibi sonuçlar meydana geliyor.
Otomobillerde kilit role sahip sensörlerden biri de lambda sensörü olarak bilinen oksijen sensörü. Oksijen sensörü nedir ve ne işe yarar diye merak ediyorsanız bu parça, motordan çıkan egzoz gazlarının içindeki yanmamış oksijen miktarını ölçmeye yarıyor.
Oksijen Sensörü Ne İşe Yarar?
İçten yanmalı motorlarda güç üretimi için belirli oranlarda birleşen hava ve yakıt karışımı kullanılıyor. İdeal hava-yakıt karışımlarında yanma sırasında ortamdaki hava ve yakıtın tümünün yanması bekleniyor. Buna göre bir gram yakıtın en iyi şekilde yakılabilmesi için 14,7 gram havaya ihtiyaç duyuluyor. Fakat ideal orana ulaşmak yalnızca laboratuvar ortamında mümkün olduğu için daima bir miktar hava veya yakıt yanmamış olarak kalabiliyor.
Oksijen sensörü ise yanmamış oksijen seviyesini saptayarak bir sonraki hava-yakıt karışımının ayarlanmasını sağlıyor. Sistem görevini yerine getirirken elde ettiği veriyi aracın beynine, yani elektronik kontrol ünitesine göndererek yakıt karışımının oksijen bakımından zengin veya zayıf olduğunu bildiriyor. Geri besleme kontrol döngüsü olarak adlandırılan bu süreçte kontrol ünitesi yakıt karışımını değiştirerek yanıt veriyor.
Oksijen Sensörü Arızası
Oksijen sensörleri oldukça dayanıklı bir yapıya sahip olsa da zamanla aşınarak arızalanabiliyor. Sensörün ucunda biriken egzoz kirleri voltaj üretme kabiliyetini de etkileyerek sensör performansında düşüş meydana getiriyor. Bu tür bozulmalara kurşun, silikon, kükürt, yağ külü ve çeşitli yakıt katkı maddeleri sebep oluyor. Sensör ayrıca su, yol tuzu sıçraması, yağ ve kir gibi çevresel faktörlerden de zarar görebiliyor.
Araç için uygun olmayan kalitede yakıt kullanmak, buji ve hava filtresi bakımlarının zamanında yapılmaması da sensör arızalarını tetikleyebiliyor. Eskiyen ve kirlenen sensörlerin yakıt-hava karışımındaki değişikliklere tepki verme süresi azalıyor. Bu gibi durumlarda oksijen sensörü arızası tekleme ve artan yakıt tüketimi gibi belirtilere sebep oluyor.
Sürücüler bazı durumlarda arıza belirtilerini ortadan kaldırmak için oksijen sensörü iptali yoluna gitse de bu yöntem tavsiye edilmiyor. Çünkü çalışmayan bir sensör belirtilerin sürekli hale geleceği anlamına geliyor. Parçanın arızalanıp arızalanmadığına kesin karar verebilmek için düzenli olarak bakım yaptırmak gerekiyor. Bu noktada buji bakım zamanlarında sensörleri de kontrol ettirmek iyi bir fikir olabilir.
Oksijen Sensörü Arızası Belirtileri
Oksijen sensörü arızası nasıl anlaşılır diye merak ediyorsanız en yaygın 5 belirti şunlardır:
- Motorun rölantideyken kaba çalışması veya stop etmesi,
- Hızlanma kabiliyetinde düşüş ve motor performansında zayıflık görülmesi,
- Araç muayenesinden geçemeyen yüksek emisyon değerleri,
- Daha kötü yakıt ekonomisi,
- Gösterge panelinde motor ikaz ışığının yanması.
Oksijen Sensörü Çalışmazsa Ne Olur?
Elektronik kontrol ünitesi, soğuk bir motor ilk kez çalıştırıldığında veya oksijen sensörü arızalandığında sensörden sinyal alamadığı için motora sabit oranda hava-yakıt karışımı gönderiyor. Bu durumda motora hava bakımından zayıf, yakıt bakımından zengin bir karışım aktarılıyor.
Yakıt karışımını düzenlemek için oksijen sensöründen herhangi bir girdinin alınamadığı bu gibi durumlara açık döngü deniyor. Açık döngü sürecinde yakıt oranı yüksek bir karışım yakıldığı için yakıt tüketiminde ve buna bağlı olarak emisyon değerlerinde artış görülüyor.
Kötü bir soğutma sıvısı sıcaklık sensörü de sistemin kapalı döngüye girmesini engelleyebiliyor. Çünkü elektronik kontrol ünitesi kapalı döngüye girip girmeyeceğine karar verirken motor soğutma suyu sıcaklığını da dikkate alıyor.
Oksijen Sensörü Temizliği
Oksijen sensörü temizleme işlemine başlamadan önce parçanın araçtan sökülmesi gerekiyor. Oksijen sensörünü yerinden çıkarmak için oksijen sensörü sökme anahtarı veya aracın tipine bağlı olarak İngiliz anahtarından yararlanılabilir.
Sökme işlemini gerçekleştirirken önce sensör kablosunun bağlı olduğu soketten çıkarılması gerekiyor. Parçayı yerinden çıkardıktan sonra ucundaki kurum birikintilerini alkol ve küçük bir fırça yardımıyla temizlemek iyi bir fikir olabilir. Sensör üzerindeki gözenekler ortaya çıkıncaya kadar temizlik işlemini sürdürmelisiniz. Kısa süren temizliğin ardından sensörü iyice kurulayarak söktüğünüz şekilde kablo bağlantısını da yaparak yerine takabilirsiniz.
Temizlikle giderilemeyecek kadar arızalı sensörlerin ise mutlaka değiştirilmesi gerekiyor. Oksijen sensörü fiyatları aracın marka ve modeline göre değişkenlik gösteriyor.
