Otomobiller sürüş sırasında çeşitli faktörler tarafından etkilenen ve sürüş güvenliğini tehlikeye sokan bazı araç dinamiklerine sahip. Bu araç dinamiklerinden biri de arkadan kayma olarak bilinen ve sürücülerin karşılaşmak istemeyeceği türden bir otomobil davranışını temsil eden oversteer.
Arkadan kayma olayı kontrollü bir sürüş tekniğiyle yapıldığında drift gibi estetik motor sporları ortaya çıkabiliyor. Eğer profesyonel bir motor sporcusu değilseniz, arkadan kaymaya neden olan faktörleri ve bunu engellemenin yollarını öğrenerek olası bir kazanın önüne geçebilirsiniz. Oversteer ile ilgili detayları inceleyelim.
Oversteer nedir?
Oversteer, en basit tabirle, arabadaki tekerleklerin amaçlanandan daha fazla dönmesi şeklinde tanımlanıyor. Bu durumda ön tekerlekler sürücünün yönlendirdiğinden daha fazla dönerek arka tarafın kaymasına sebep oluyor.
Oversteer neden olur?
Oversteer, genellikle viraj dönüşlerinde meydana gelen bir otomobil davranışı. Otomobilin doğal yol tutuş özellikleri ve sürücünün sürüş tarzından kaynaklanıyor. Otomobil özelliklerinden kaynaklanan pasif faktörler arasında ağırlık dağılımı, motor ve tahrik düzeni, süspansiyon ve şasi kurulumu ile lastiklerin durumu yer alıyor. Aktif faktörler olarak adlandırılan ve sürüş tarzından kaynaklanan arkadan kayma nedenlerinin başında ise otomobilin hızı, frenleme, direksiyon hareketleri ve ağırlık transferi geliyor.
Sürücüler pek fark etmese de oversteer günlük sürüşlerde oldukça sık karşılaşılan bir olay. Ancak otomobillerdeki ESP gibi denge programları sayesinde pek hissedilmiyor. Oversteer’in daha tehlikeli örnekleri ise aşağıdaki sürüş tarzlarından kaynaklanıyor.
Viraja yüksek hızla girmek: Bir otomobilin dönüş yaparken yapabileceği maksimum hız miktarı fizik kurallarıyla sınırlı. Hızlı dönüşlerde optimum değer aşıldığında, otomobilin arka tekerlekleri çekiş gücünü kaybederek oversteer meydana geliyor. Viraja hızlı girmek arkadan kaymaya sebep olduğu gibi önden kaymaya da sebep olabiliyor.
Virajdayken frene basmak: Viraja girildiğinde gereğinden fazla frenleme yapmak ağırlığı arkadan öne doğru aktararak ön süspansiyonların daha fazla yük taşımasına ve arka tekerleklerin yol tutuşunu kaybetmesine neden oluyor.
Virajda sert dönüşler yapmak: Yüksek hızda olduğu gibi virajlara sert dönüşlerle girmek de arkadan kaymaya neden olabiliyor. Direksiyon dönüşünün sertliğiyle doğru orantılı bir şekilde kayma meydana getiren bu durumun tahmin edilmesi kadar telafi edilmesi de zor. Dönerken direksiyonu sert bir şekilde kırarsanız hızınıza bağlı olarak savrulma veya yola ters bir şekilde dönme gibi tehlikeli durumlarla karşılaşabilirsiniz.
Kötü araç düzeni: İyi bir sürücü arkadan kayma tehlikesini kolaylıkla atlatabilir. Ancak ön ve arka lastik tutuşlarının yüzde yüzünü kullanmıyorsanız bir miktar zorlanabilirsiniz. Motor ve tahrik düzeni ön tekerlekler üzerinde arka tekerleklere göre daha fazla baskı oluşturuyor ve yol tutuşunda farklara neden oluyorsa, arkadan kayma meydana gelebilir. Öte yandan otomobile sonradan eklenen parçaların ağırlık merkezini etkileyip etkilemediğini kontrol etmekte fayda var.
Arkadan kayma nasıl engellenir?
Arkadan kayma esnasında gerekli sürüş teknikleri uygulanmadığında takla atma veya kaza yapma gibi kötü sonuçlar doğabiliyor. Kayma anında özellikle acemi sürücüler oldukça tehlikeli olan bazı sürüş tekniklerini uyguluyor. Panik halindeki bir sürücü arkadan kayma yaşanırken genellikle frene basma ve direksiyonu çevirme eğiliminde oluyor. Oysa her ikisi de çok daha vahim durumlara sebebiyet verebiliyor.
Arkadan çekişli bir otomobile sahipseniz ve virajda arkadan kayma yaşıyorsanız ilk olarak ayağınızı gazdan hafifçe çekerek hızınızı düşürmeniz ve aynı zamanda direksiyonu ters yönde hafifçe çevirmeniz gerekiyor. Böylece dönüş süresini uzatarak aracın normal tutuşunu sağlaması için yeterli vakti kazanabilirsiniz. Önden çekişli otomobillerde ise gaza hafifçe basarak ağırlığın arkaya doğru aktarılmasını ve aracın kendisini toplamasını sağlayabilirsiniz.
Dönüş sırasında frene basmak arkadan kaymaya neden olduğu gibi daha kötü sonuçlar da doğurabiliyor. Çünkü frene basıldığında araçtaki ağırlık transferi arkadan öne doğru giderek arka tekerleklerdeki yol tutuşunun azalmasına ve dolayısıyla arkadan kaymanın artmasına neden oluyor.
Kayma esnasında direksiyonu nasıl kontrol edeceğinizi kestiremeyip panikle keskin dönüşler yapmayı düşünebilirsiniz. Bu noktada sakinliğinizi koruyarak dönüşlerinizi daha pürüzsüz ve aracın pozisyonuna ve denge durumuna uygun yönde yapmalısınız.
