Trafikte en deneyimli sürücüler bile beklenmedik bir tehlikeyle karşı karşıya kalabiliyor. Bu tehlike veya olası bir çarpışma anında ise her sürücünün ilk refleksi frene basmak oluyor. Tam da bu noktada ABS fren sistemi devreye giriyor. Kilitleme önleyici fren sistemi anlamına gelen ABS, tüm modern otomobillerde standart bir güvenlik özelliği olarak geliyor. Birçok fonksiyonu bulunan bu fren sisteminin temel amacı, aracın savrulmasını önleyerek sürücüye direksiyonu yönlendirme kabiliyeti sağlamak.
Peki, ABS fren sistemi ne zaman bulundu? ABS’nin motorlu araçlar dünyasına girişi 1920’li yıllara dayanıyor. Uzun yıllar uçak teknolojisi olarak kullanılan ABS’nin bir otomobilde kullanılması ise ilk olarak 1967 yılında İngiltere’de gerçekleşti. Sürekli bir gelişim süreci yaşayan ABS fren sistemi günümüzde daha maliyetsiz ve küçük olduğu için hemen her otomobilde bulunuyor. Şimdi gelin bu sistem nasıl çalışıyor, ne işe yarıyor, hep birlikte bakalım.
ABS fren sistemi ne işe yarar?
Eski model arabalar ABS’den yoksun bir şekilde hayatına devam etse de modern otomobillerin olmazsa olmazı olan bu sistemin işe yarar pek çok yanı var. Daha önce de belirttiğimiz gibi ABS, en temelde sert frenlemenin yapıldığı anlarda sürücülerin aracı daha iyi kontrol etmelerini sağlıyor. Bu fren sistemine sahip olmayan bir araçta frene basıldığında tekerlekler tamamen kilitlenerek araç savrulabiliyor. Dolayısıyla ABS sürücüye en zor anlarda bile hareket kabiliyeti sağlayarak güvenli bir sürüş imkanı tanıyor.
Sürücü fren pedalına tüm gücüyle bassa bile ABS sistemi bunu görmezden gelerek optimum frenleme seviyesini ayarlayabiliyor. ABS’nin bir diğer işlevi de ASR sistemiyle entegre olarak çalışması. ASR adı verilen çekiş kontrol sistemi yol tutuşunun azaldığı patinaj durumlarında ABS’den yardım alarak aracın yol tutuşunu tekrar kazanmasını sağlıyor.
ABS fren sistemi nasıl çalışır?
ABS fren sistemi oldukça basit bir çalışma prensibine sahip. Sistem görevini yerine getirebilmek için dört farklı bileşene ihtiyaç duyuyor. Bunlar hız sensörü, valfler, elektronik kontrol ünitesi ve hidrolik kontrol ünitesinden oluşuyor.
Hız sensörleri her bir tekerleğin hızını takip ederek bu bilgileri elektronik kontrol ünitesine gönderiyor. Elektronik kontrol ünitesi hız sensörlerinden aldığı bilgiyle tekerleklerin dönme hızını ve ivmesini hesaplıyor. Pompa ya da hidrolik kontrol ünitesi olarak adlandırılan bileşenin görevi ise elektronik kontrol ünitesinden gelen komutları uygulamak. Hidrolik kontrol ünitesinin gerektiğinde fren pompalamak ve bunu sonlandırmak gibi görevleri de mevcut. Aynı zamanda hidrolik basıncı artırarak frenleme gücünü artırabiliyor veya pedala uygulanan kuvveti göz ardı ederek frenleme şiddetini düşürebiliyor.
Valfler ise ABS işlemi sırasında frenlere uygulanacak hava basıncını ayarlıyor. Her frenin fren hattında ABS tarafından kontrol edilen bir valf bulunuyor. Bu valfler, ABS kullanıldığı sırada üç farklı pozisyonda çalışıyor: İlk pozisyonda, fren valfleri tamamen açık bir şekilde ana silindirden gelen basıncın frenlere aktarılmasını sağlıyor. İkinci pozisyonda fren valfleri kapanarak ana silindirden frenlere giden basıncı azaltıyor. Üçüncü pozisyonda ise valfler yarı açık bir şekilde bir miktar hidroliğin geçişine izin veriyor. Yani uygulanan fren gücü kontrol altında tutuluyor. Valflerin üçüncü pozisyonu araç duruncaya kadar devam ediyor. Yüksek hızlarda fren yapıldığında oluşan direnç, valflerin bu şekilde çalışmasından kaynaklanıyor.
Her otomobil farklı ABS fren sistemine sahip olabiliyor. Bazı araçların dört tekerleğinde de ABS bulunurken bazılarının sadece arka tekerleğinde bulunuyor. Örneğin eski model ve bazı spor araçlarda arka teker ABS’lere rastlayabilirsiniz. Ancak dört tekerleğinde de ABS sistemine sahip olan araçlar daha güvenli bir sürüş imkanı sunuyor. Çünkü arka tekerleklerin haricinde ön tekerleklerin de kilitlenmesini engelleyerek sürücünün direksiyon hakimiyetini artırıyor.
ABS kullanırken nelere dikkat edilmeli?
Sürüş güvenliği için ABS sisteminin çalışıp çalışmadığından emin olmak gerekiyor. Bunu anlamak için trafiğe kapalı bir alanda kendi testinizi yapabilirsiniz. Ortalama bir hızla ilerlerken aniden frene basarak direksiyonu bir yöne doğru hafifçe kırın. Eğer aracınız direksiyonu kırdığınız yönde ilerleyerek duruyorsa bu, ABS fren sisteminin sorunsuz bir şekilde çalıştığına işaret. ABS’nin çalıştığını anlamak için bir diğer yol da sistemin verdiği tepkileri incelemek. Peki, ABS sisteminden etkin bir biçimde faydalanabilmek için nelere dikkat etmek gerekiyor?
- ABS’nin düzgün çalışabilmesi için ayağınızı fren üzerinde sıkı ve baskılı bir şekilde tutmalısınız.
- Fren pedalına bas-bırak yapmaktan kaçınmalısınız.
- Fren esnasında aracınızı güvenli bir tarafa doğru yönlendirmeye çalışmalısınız.
- Aracınızdaki ABS fren sistemini daha iyi tanımak için kullanım kılavuzundaki sürüş talimatlarına göz atmalısınız.
